शेअर बाजारात गुंतवणूक करताना तुम्ही काही महिन्यांनंतर शेअर्स विकले आणि नफा झाला, तर मनात लगेच प्रश्न येतो – “यावर किती कर लागेल?” हाच short term capital gain tax on shares चा विषय आहे. या लेखात आपण सरळ मराठीत हे सविस्तर समजून घेणार आहोत. विशेषतः नवीन गुंतवणूकदारांना आणि मध्यमवर्गीय गुंतवणूकदारांना उपयुक्त माहिती, उदाहरणांसह, या लेखात दिली आहे.
Short Term Capital Gain म्हणजे काय?
Short term capital gain (STCG) म्हणजे तुम्ही शेअर्स विकून जो नफा कमावता आणि हे शेअर्स विक्रीपूर्वी 12 महिन्यांच्या आत विकलेले असतात. उदा. जर तुम्ही जानेवारी 2025 मध्ये शेअर्स खरेदी केले आणि ऑगस्ट 2025 मध्ये विकले, तर झालेला नफा हा short term capital gain मध्ये मोडतो.
या नफ्यावर भारतीय सरकार कर आकारते, ज्याला आपण म्हणतो short term capital gain tax on shares.
शेअर्सचा होल्डिंग पीरियड काय असतो?
- Short Term: जर शेअर्स 12 महिन्यांच्या आत विकले, तर ते short term capital asset मानले जातात.
- Long Term: जर शेअर्स 12 महिन्यांहून जास्त काळ ठेवले, तर long term capital asset मानले जातात.
ही वर्गवारी Section 111A अंतर्गत केली जाते.
Short Term Capital Gain Tax on Shares: Budget 2024 मधील महत्त्वाचे बदल
Budget 2024-25 नुसार, short term capital gain वर लागू असलेला कर दर 20% आहे (यामध्ये cess आणि surcharge समाविष्ट नाहीत). यापूर्वी काही वर्षांमध्ये तो 15% होता. पण आता कमी मुदतीच्या शेअर नफ्यावर 20% कर आकारला जातो.
ही माहिती incometaxindia.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवरून अप्रत्यक्षपणे घेण्यात आली आहे.
Short Term Capital Gain Tax कसा मोजायचा? (उदाहरणासह)
चला एक सोपा उदाहरण पाहू:
- तुम्ही BSE/NSE वर 1 जानेवारी 2025 रोजी काही शेअर्स ₹1,00,000 मध्ये खरेदी केले.
- तेच शेअर्स 1 ऑगस्ट 2025 रोजी विकले ₹1,40,000 मध्ये.
- नफा = ₹40,000 (Short Term Capital Gain)
- Tax = 20% of ₹40,000 = ₹8,000
म्हणजेच तुम्हाला ₹40,000 नफ्यावर ₹8,000 कर भरावा लागेल.
Tax वाचवण्याचे काही मार्ग (Exemptions आणि Planning)
- Section 54B, 54D यांतर्गत काही मालमत्ता वर्गांवर सूट मिळते. पण equity shares साठी मर्यादा आहे.
- जर STT (Securities Transaction Tax) भरलेले असेल, तरच Section 111A अंतर्गत concessional rate लागू होतो.
- Tax कमी करण्यासाठी Tax harvesting तंत्र वापरू शकता – म्हणजे नफा आणि तोटा योग्य वेळी बॅलन्स करा.
- ELSS, PPF सारख्या कर बचतीच्या पर्यायांवर विचार करा.
Short Term vs Long Term Capital Gain मधील फरक
बाब | Short Term Capital Gain | Long Term Capital Gain |
---|---|---|
होल्डिंग कालावधी | 12 महिन्यांपर्यंत | 12 महिन्यांहून जास्त |
कर दर | 20% (Budget 2024) | 10% (₹1 लाखांहून अधिक नफ्यावर) |
सेक्शन | Section 111A | Section 112A |
हे समजून घेतल्यावर तुम्ही तुमच्या शेअर व्यवहारांचे अधिक चांगले नियोजन करू शकता.
NRIs साठी Short Term Capital Gain Tax काय?
जर तुम्ही NRI असाल आणि भारतातील शेअर्सवर short term capital gain मिळवत असाल, तर हा नफा देखील 20% कर दराने करयोग्य आहे. Double Taxation Avoidance Agreement (DTAA) असलेल्या देशांतील NRIs ला काही सवलती मिळू शकतात. मात्र, यासाठी योग्य प्रमाणपत्र आणि दस्तऐवज आवश्यक असतात.
निष्कर्ष: कर नियोजन करा आणि गुंतवणूक अधिक स्मार्ट करा
Short term capital gain tax on shares ही संकल्पना सुरुवातीला थोडी क्लिष्ट वाटू शकते, पण एकदा समजल्यावर तुम्ही योग्य नियोजन करू शकता. शेअर्स विकताना नेहमी कर दृष्टीने विचार करा. योग्य वेळी शेअर्स विकून, कर वाचवण्यासाठी विविध पर्याय वापरा. आणि तुमच्या गुंतवणुकीवर जास्तीत जास्त फायदा मिळवा.
अधिक अशाच उपयोगी लेखांसाठी भेट द्या: upshares.in